7 مزیت شگفت‌انگیز کفیر برای بهبود گوارش و تقویت ایمنی بدن

کفیر، این نوشیدنی پر از پروبیوتیک، به عنوان یکی از موثرترین مواد غذایی برای بهبود عملکرد سیستم گوارشی شناخته می‌شود.این نوشیدنی سرشار از باکتری‌های مفید است که به تعادل میکروبیوم روده کمک کرده و هضم بهتر غذا را ممکن می‌سازد. در حال حاضر شواهد خوبي در مورد اثرات درماني کفیر در اسهال عفوني، اسهال ناشي از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و عدم تحمل لاكتوز ،درمان بیماری‌های التهابي روده، سندرم روده تحریک‌پذیر، يبوست، آلودگي به هليكوباكترپيلوري و پيشگيري از سرطان كولون به‌دست آمده است. اگر از مشکلات گوارشی مانند نفخ یا یبوست رنج می‌برید، اضافه کردن کفیر به رژیم غذایی‌تان می‌تواند یک راهکار طبیعی و مؤثر باشد. در این مقاله، با 7 خاصیت بی‌نظیر کفیر برای سیستم گوارش و ایمنی بدن آشنا خواهید شد.

کفیر از کجا آمده؟

کفیر نوشیدنی تخمیرشده‌ای است با دانه‌های کفیر ساخته می‌شود. این دانه‌های طبیعی از نظر ظاهری شبیه به گل کلم هستند و وظیفه تخمیر شیر و تهیه نوشیدنی را برعهده دارند.

منشأ دقیق دانه‌های کفیر هنوز مشخص نیست، اما روایات می‌گویند که این نوشیدنی هدیه‌ای از حضرت محمد برای مسلمانان ساکن کوه‌های قفقاز بوده است. در سال 1909، روس‌ها شروع به تولید کفیر با ترکیب شیر و دانه‌های کفیر در کیسه‌های چرمی کردند که بالای درب خانه‌ها آویزان می‌کردند. اعضای خانواده با عبور از درب، کیسه را تکان می‌دادند تا فرآیند تخمیر بهتر انجام شود. سپس، کفیر به صورت انبوه تولید و بخشی از رژیم غذایی روس‌ها شد.

پروبیوتیک چیست؟

پروبیوتیک ها انتقال آنتی‌ژن‌های غذايي را كنترل می‌کنند و باعث تحريك سيستم ايمني و مخاطي ميزبان می‌شوند و توانايي حذف مواد سرطان‌زا را نيز دارند. پتانسيل تعديل سيستم ايمني توسط کفیر، استراتژي درماني جديدي را براي مقابله با شرايط التهابي و عفوني مطرح شده و اميد است كه بتوان در درمان بیماری‌های عفوني، بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های التهابي روده و ساير بیماری‌ها از دوغ کفیر که سرشار از پروبیوتیک است استفاده كرد.

در اين مقاله مروري، اثرات پروبیوتیک ها بر سلامت دستگاه گوارش انسان و پيشگيري و درمان بیماری‌های گوارشي، بر پايه مطالعات باليني و مطالعـات انجام گرفته طي سالهاي 1990 تا 2010 در دو پايگاه اينترنتي PubMed و Sciencedirect ، مورد بررسي قرارگرفته است.

اهمیت پروبیوتیک در سیستم گوارش

زماني دستگاه گوارش تنها مكاني براي هضم و جذب مواد مغذي تصور می‌شد ولي طي ساليان اخير مشخص‌شده است كه دستگاه گوارش عملكردهاي زيادي دارد كه براي سلامت انسان ضروري است. دستگاه گوارش انسان ميزبان بيش از 500 گونه شناخته‌شده از میکروب‌ها می‌باشد كه اين ميكروفلور روده انسان ازلحاظ متابوليك فعال است و براي ميزبان اثرات مفيد زيادي دارد.

ميكروفلور روده انسان از سه طريق مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، مصرف پروبيوتيك ها و مصرف پروبیوتیک ها قابل‌تغییر است . پروبیوتیک ها ميكروارگانيسمهايي هستند كه اگر به تعداد كافي و به‌صورت زنده مورد استفاده قرار گيرند، اثرات سلامت بخشی بر ميزبان خود به‌جای می‌گذارند.دوغ کفیر و شربت کامبوجا، جز غذاهاي فراسودمند محسوب می‌شوند.

به طور كلي اغلب باکتری‌های پروبیوتیک مورد استفاده در غذاها، جز باکتری‌های اسیدلاکتیک هستند و عمدتاً به دو جنس لاكتوباسيلوس و بيفيدوباكتريوم تعلق دارند. پروبیوتیک ها با اتصال و ساكن شدن در دستگاه گوارش، باعث مهار رشد باکتری‌های بیماری‌زا می‌شوند و تعادل ميكروبي روده را بهبود می‌بخشند و باعث ارتقا عملكرد سد مخاطي دستگاه گوارش می‌شوند.

تأثیر پروبيوتيك روی بیماری‌های اسهالي

بیماری‌های اسهالي بيشترين مطالعه درزمینه درمان مشکلات گوارشي توسط پروبیوتیک ها داشته‌اند. روتاويروس مهم‌ترین علت اسهال نوزادان است و پروبیوتیک ها درمان اصلي اين بيماري می‌باشند .پژوهشگران در سال 2004 با مرور 23 مقاله در مورد درمان اسهال عفوني با پروبیوتیک ها به اين نتيجه رسیده‌اند كه کفیر درمان كمكي مناسبي براي اسهال عفوني در كودكان و بزرگ‌سالان می‌باشند. نتايج مطالعه به طور كلي نشان می‌دهند كه مصرف دوغ کفیر، مدت‌زمان ابتلا به اسهال را در حدود 17 تا 30 ساعت كاهش می‌دهد .

اگر مصرف کفیر و کامبوجا از همان زمان آغاز اسهال شروع شود، مدت‌زمان ابتلا به اسهال را يك روز كاهش می‌دهد. مکانیسم‌های متعددي براي نحوه كاهش دوره اسهال توسط لاكتوباسيلوسها پيشنهاد شده است. بلوكه كردن رقابتي گیرنده‌ها توسط لاكتوباسيلوسها، تقويت پاسخ‌های سيستم ايمني كه دفاع ترشحي و حركتي را تنظيم می‌کند و توليد موادي توسط لاكتوباسيلوسها كه ویروس‌ها را غیرفعال می‌کند، ازجمله اين مکانیسم‌ها می‌باشد.
پژوهشگران در مطالعه‌ای در سال 2007 مشاهده كردند كه مصرف کفیر می‌تواند تعداد دفعات اسهال در روز و مدت‌زمان ابتلا به اسهال را در كودكان كاهش دهد.

به طور كلي مصرف پروبیوتیک ها روش مناسبي براي پيشگيري و درمان اسهال ناشي از آنتی‌بیوتیک‌ها است. اسهال ناشي از كلستريديوم ديفيسيل ازجمله پاتوژنهاي رودهاي است كه بعد از تجويز آنتی‌بیوتیک‌ها در دستگاه گوارش تكثير می‌یابد و سمومي را رها می‌سازد و باعث كوليت و اسهال می‌شود. اين باكتري علت حدود 20 تا 40% از اسهال‌های ناشي از مصرف آنتی‌بیوتیک ها می‌باشد و ازجمله مشكلات اين بيماري، احتمال بازگشت بيماري به‌دفعات متعدد می‌باشد و تا زماني كه مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها ادامه داشته باشد، اين مشكل هم وجود دارد .دوغ کفیر می‌تواند در پيشگيري و درمان اسهال ناشي از كلستريديوم ديفيسيل مؤثر باشند.

بیماری‌های التهابي روده

بيماري التهابي روده، بيماري مزمن دستگاه گوارش است كه در تمام طول عمر فرد را درگير می‌کند و شامل دو نوع اصلي بيماري كرون و كوليت اولسراتيو می‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند كه پروبیوتیک ها در درمان اين بیماری‌ها مؤثرند. سه مكانيسم اصلي براي تأثیر پروبيوتيكها بر بيماري التهابي روده پيشنهاد شده است:

سندرم روده تحریک‌پذیر

سندرم روده تحریک‌پذیر بيماري مزمني است كه پايه رواني فيزيولوژيك دارد و با درد شكم، اسهال يا يبوست به مدت بيش از سـه ماه مشخص می‌شود. اين بيماري بر كيفيت زندگي اشخاص مؤثر می‌باشد و درمان‌های رايج آن اثربخشي محدودي دارند. التهاب مخاطي و تغيير ميكروفلور روده احتمالا در پيشرفت علائم اين بيماري نقش دارند. نتايج يك پژوهش نشان می‌دهد كه کفیر و کامبوجا باعث بهبود قابل‌توجه علائم سندرم روده تحریک‌پذیر شامل درد شكمي، نفخ و مشكل حركات روده در مقايسه با دارو می‌شوند .

کفیر وخاصیت ضدسرطان

مصرف پروبيوتيك و پربيوتيك می‌تواند اثرات ضد جهش‌زایی داشته باشد. باکتری‌های اسیدلاکتیک با مکانیسم‌هایی همچون تغيير فعالیت‌های متابوليك ميكروفلور روده، تغيير شرايط فيزيكي و شيميايي كولون، متصل شدن به كارسينـوژنها و تخريب آنها، تغييرات كيفي و كمي ميكروفلور روده و جلوگيري از توليد سرطان‌زاهایی مانند آمونياك و اسيدهاي صفراوي ثانويه، توليد مواد ضد سرطان و تقويت پاسخ‌های ايمني ميزبان می‌توانند از سرطان كولون پیش‌گیری كنند

کفیر و درمان یبوست

يبوست مشكلي رايج بخصوص در سالمندان است. دوغ کفیر با افزايش حركات روده يا كاهش زمان عبور مواد غذايي از دستگاه گوارش به درمان يبوست كمك می‌کنند . پژوهشگران با بررسي انجام‌گرفته بر روي بيماران مبتلابه يبوست، مشاهده كردند كه در بزرگ‌سالان، مصرف نوشیدنی‌های تخمیری مانند کفیر تأثیر تناوب تخليه شكم و درجه قوام مدفوع اثرات مساعدي داشته و همچنین در كودكان نيز مفيد بوده است.

تقویت سیستم ایمنی با پربیوتیک

هليكوباكترپيلوري رایج‌ترین عفونت باكتريايي مزمن در افراد است و ميتواند به گاستريت مزمن، زخم معده و آدنوكارسينوماي معده منجر شود. مصرف پروبيوتيكها با تقويت و تعديل سيستم ايمني می‌تواند در درمان و پيشگيري از آلودگي به هليكوباكتر پيلوري مؤثر باشد. باکتری‌های اسیدلاکتیک معمولاً در برابر اسيد معده مقـاوم هستند و اين ويژگي احتمال تأثیر اين باکتری‌ها را در جلوگيري از رشد هليكوباكترپيلوري در معده افزايش می‌دهد .پژوهشگران در سال 2009 ،با بررسي 10 مطالعه باليني انجام گرفته بر 963 بيمار آلوده به هليكوباكترپيلوري مشاهده كردند كه مصرف نوشیدنی کفیر ، درمان هليكوباكتر پيلوري را به ميزان 15-5 % ارتقا می‌بخشد.

نتیجه‌گیری

پروبيوتيكها میکروارگانیسم‌های زندهاي هستند كه امروزه به خاطر اثرات مفيدشان بر سلامت انسان اهميت زيادي پیداکرده‌اند. پروبيوتيك ها از طريق تعديل فلور ميكروبي روده بر سلامت دستگاه گوارش انسان مؤثرند. مطالعات باليني زيادي در مورد اثر پروبيوتيكها در پيشگيري و درمان بیماری‌های دستگاه گوارش تا به حال انجام‌گرفته است ولي اين مطالعات هنوز در ابتداي راه بوده و شناخت بیشتر تأثیرات مفید کفیر و کامبوجا، نياز به مطالعات بيشتري می‌باشد. در حال حاضر شواهد خوبي براي اثرات کفیر در درمان اسهال عفوني و اسهال ناشي از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و عدم تحمل لاكتوز ، درمان بیماری‌های التهابي روده، سندرم روده تحریک‌پذیر، يبوست، آلودگي به هليكوباكتر پيلوري و پيشگيري از سرطان كولون به‌دست آمده است با توجه به اثرات درماني متفاوت باكتريهاي مختلف کفیر و کامبوجا ، می توان به عنوان درمان كمكي به همراه درمان‌های رايج بیماری‌های گوارشي استفاده شود.